Kun je lenzen dragen in de ruimte?

Mensen dromen er al eeuwen van om door de ruimte te reizen. Maar ondanks dat de eerste mens al in 1961 de ruimte in ging, is een ruimtereis voor ‘normale mensen’ nog steeds onmogelijk. Af en toe gaan er een paar astronauten (of multimiljardairs) op avontuur in de ruimte, maar daar blijft het bij. 

Eenmaal in de ruimte worden de meest eenvoudige dingen enorm lastig. Soms zelfs onmogelijk. Slapen, eten, drinken en bewegen zijn in de ruimte totaal anders dan hier op aarde. Hoe zit dat met het dragen van contactlenzen? Hebben astronauten daar ook moeite mee? Of kun je je lenzen gewoon meenemen op je volgende ruimtereis? 

Astronauten dragen contactlenzen 

Laten we maar meteen met de deur in huis vallen: je kunt contactlenzen dragen in de ruimte. Sterker nog, veel astronauten dragen lenzen wanneer ze op ruimtereis gaan. Volgens NASA draagt zo’n 80% van hun astronauten een bril of lenzen. Contactlenzen dragen in de ruimte is dus niet alleen mogelijk, het is heel normaal! Het is als astronaut namelijk verplicht om scherp zicht te hebben.

Scherp zicht wil hier zeggen: een visus van 1.0. Dit is ‘normaal’ scherp zicht voor veraf en wordt gemeten met de bekende letterkaart. Sommige mensen zien beter dan normaal. Zij hebben een visus hoger dan 1.0. Maar er zijn ook veel mensen met een visus onder de 1.0, zij zien minder scherp dan normaal. 

Dat normale scherpe zicht hoef je niet van nature te hebben als je de ruimte ingaat. Als jij met behulp van een bril of contactlenzen je visus kunt corrigeren naar 1.0, is dat ook prima.

Eisen voor een astronaut

Een astronaut moet aan strenge psychische en lichamelijke eisen voldoen voordat hij of zij een ruimtereis mag maken. Zo mogen astronaut-piloten een minimale visus van zo’n 0.3 hebben en mogen ze niet kleurenblind zijn. Voor astronaut-missie-specialisten zijn de eisen iets minder streng. Zij mogen een minimale visus van 0.1 hebben en mogen kleurenblind zijn. Maar beide soorten astronauten mogen alleen de ruimte is als ze hun visus in beide ogen kunnen corrigeren naar 1.0 met een bril of contactlenzen. 

Met goed zicht ben je er nog niet. Europese astronauten mogen ook geen ziekte hebben, ze mogen niet afhankelijk zijn van medicijnen, hun gewrichten moeten goed werken, ze mogen geen psychische ziekte zoals depressie of angststoornis hebben, en ze moeten de cognitieve, mentale en sociale vaardigheden hebben om efficiënt te kunnen werken in de complexe omgeving van een ruimteschip. Er kunnen soms uitzonderingen worden gemaakt voor mensen met een gediagnosticeerde handicap.  

Wist je trouwens dat ruimtereizigers andere namen hebben afhankelijk van waar ze vandaan komen? Ruimtereizigers uit Amerika en de meeste andere westerse landen noemen we astronauten. Maar een ruimtereiziger uit Rusland en voormalige Sovjetlanden heten kosmonauten. En Chinese ruimtereizigers heten taikonauten. Maar waar ze ook vandaan komen: er gelden strenge eisen voor hun ogen. 

Speciale lenzen voor in de ruimte 

Op je volgende ruimtereis kun je dus gewoon lenzen dragen. Maar dat betekent niet dat je dezelfde lenzen kan dragen als op aarde. In de ruimte is er veel minder zwaartekracht – ‘microzwaartekracht’ noemt NASA het. Dat heeft invloed op hoe jouw ogen en contactlenzen zich gedragen én op hoe ze samenwerken.

Probeer je maar eens voor te stellen hoe je je contactlenzen in moet zetten in een omgeving zonder zwaartekracht. Of hoe je een oogdruppel in je oog krijgt wanneer je last krijgt van droge ogen tijdens je ruimtereis. Dat gaat er heel anders aan toe dan hier op aarde.

HDS contactlenzen van NASA

Daarom doen wetenschappers al tientallen jaren onderzoek naar het dragen van lenzen in de ruimte. De laatste ontwikkeling komt van NASA, die tijdens ruimtevluchten tussen 1993 en 1996 een nieuw soort lens ontwikkelde: de Hyperfuried Delivery System contactlens, oftewel de HDS contactlens. 

Deze lenzen zijn zuurstofdoorlatend en bevatten geen water. Ze zijn bestendig tegen de opbouw van vuil en bacteriën. En ze zijn hard. Dat maakt ze een stuk makkelijk om in en uit te zetten in de ruimte en zorgt ervoor dat ze beter hun vorm behouden dan zachte lenzen (waar ook mee geëxperimenteerd is). Nog een voordeel: HDS lenzen kun je zeven dagen achter elkaar inhouden. Dat maakt ze ideaal voor je volgende ruimtereis. 

Oogproblemen door ruimtereizen

De microzwaartekracht in een ruimteschip heeft niet alleen effect op de lenzen die je draagt. Het heeft ook een direct negatief effect op je ogen. Eén van de redenen waarom zoveel astronauten een bril of contactlenzen nodig hebben, is omdat ze tijdens eerdere ruimtereizen oogschade hebben opgelopen. 

Een menselijk lichaam is gemaakt om optimaal te functioneren onder aardse omstandigheden. Dat geldt ook voor onze ogen. Wanneer we ons in microzwaartekracht begeven, beginnen de vloeistoffen en weefsels in ons lichaam zich anders te gedragen. Vooral tijdens lange ruimtereizen (meer dan zes maanden) kan dat zorgen voor vervormde ogen en minder scherp zicht. 

Volgens onderzoek door NASA keert 49% van hun astronauten na een lange ruimtereis terug met een verminderd zicht. Dat kan betekenen dat een astronaut dichtbij of veraf minder scherp ziet, of allebei. Sommige astronauten hadden hier jaren na hun vlucht nog steeds last van. Als jij zuinig bent op je ogen, kan je dus beter niet in dat ruimteschip stappen.