Wat bepaalt je oogkleur?
- Ruben den Boer
- 11 januari 202311 jan 2023
- Bekeken: 9554
Je oogkleur is genetisch bepaald. Je erft het dus van je ouders en voorouders. Maar hoe zit dat precies? In deze blog vertellen we je meer over wat de kleur van je ogen bepaalt.
De kleur van je ogen wordt voor het grootste deel bepaald door de hoeveelheid pigment (melanine) in je iris. De vuistregel is: hoe meer melanine, hoe donkerder je ogen. Mensen met blauwe ogen hebben weinig melanine in hun iris, mensen met bruine ogen hebben juist veel melanine. En mensen met groene ogen zitten er ergens tussenin. Melanine bepaalt overigens ook je haarkleur. Daarom hebben mensen met donkere ogen vaak ook donker haar.
Daarnaast bepaalt de ‘dichtheid’ van je iris hoe fel je ogen zijn. Zo kan iemand met een lage dichtheid staalblauwe ogen hebben en iemand met een hoge dichtheid wat doffere blauwe ogen, ook al hebben ze net zoveel melanine in hun ogen.
Bruin, blauw, groen, en meer
De combinatie van melanine en dichtheid (en nog tientallen genen met een kleinere invloed) kan voor verschillende soorten oogkleuren zorgen. Veruit de meest voorkomende oogkleur is bruin. Vooral mensen met een Afrikaanse of Aziatische afkomst hebben bijna altijd bruine ogen.
Blauwe ogen komen een stuk minder vaak voor. Slechts 2,2% van de mensen op aarde heeft blauwe ogen! Dat zou je niet zeggen als je in Nederland woont, maar dat komt omdat bijna alle mensen met blauwe ogen in Noord-Europa wonen. Of in landen waar veel mensen wonen met Noord-Europese voorouders, zoals Amerika, Canada en Australië. Groene ogen komen nog minder vaak voor (2%) en vind je vooral in het Midden-Oosten, Centraal-Azië en India.
Bruin, blauw en groen zijn de meest gangbare oogkleuren. Maar er zijn nog meer zeldzame oogkleuren, zoals grijs, amber en hazel. Daarnaast kunnen mensen met albinisme rode ogen hebben. Bij hen ontbreekt al het pigment in de ogen, waardoor je alleen maar de rode kleur van de bloedvaatjes in hun iris ziet.
Oogkleur is erfelijk bepaald
Er zijn dus verschillende oogkleuren mogelijk. Welke kleur ogen jij hebt, of welke je kinderen later zullen krijgen, is erfelijk bepaald. Net zoals je lengte, haarkleur, lichaamsbouw en huidskleur. De oogkleur van jouw ouders en grootouders bepaalt welke kleur jouw ogen hebben. En de kleur van jouw ogen bepaalt (samen met die van je partner) de oogkleur van je biologische kinderen.
Deze erfelijkheid wordt veroorzaakt door een ingewikkeld biologisch proces. Om het simpel te houden: beide ouders geven een kopie van hun genen door aan hun biologische kinderen. Die genen combineren zich tot de unieke genensamenstelling van het kind. Maar sommige genen zijn sterker dan andere. Die noemen we dominant. Genen die zwakker zijn dan andere zijn recessief. Het gen dat voor bruine ogen zorgt, is dominant over het gen dat voor blauwe of groene ogen zorgt. En het gen dat voor groene ogen zorgt, is dominant over het gen voor blauwe ogen.
Die dominantie zorgt ervoor dat als jij en je partner beide bruine ogen hebben, je kind bijna zeker ook bruine ogen zal hebben. Als één van jullie bruine ogen heeft en de ander blauwe, is de kans nog steeds groot dat je kind bruine ogen zal hebben. Alleen wanneer jij én je partner blauwe ogen hebben, is de kans groot dat je kind ook blauwe ogen zal hebben.
Uitzonderingen zijn mogelijk
Nogmaals: dit is de simpele versie van het verhaal. De werkelijkheid is veel complexer. Er zijn dan ook veel uitzonderingen mogelijk. Zelfs ouder die allebei bruine ogen hebben, kunnen een kind met blauwe ogen krijgen. Belangrijke redenen voor uitzonderingen zijn dat er veel genen een rol spelen in het bepalen van de oogkleur, en dat de genen van (verre) voorouders ook meetellen. Die genen zijn namelijk verweven met het genetisch materiaal van de ouders. Zij kunnen die oude genen dus weer doorgeven aan hun kind, en dan kan zo’n oud gen opeens weer de boventoon voeren. Zo kan het dus voorkomen dat jij blauwe ogen hebt, terwijl je hele familie bruine ogen heeft.
Verschillende kleuren ogen
Niet iedereen heeft maar één oogkleur. Sommige mensen hebben twee verschillend gekleurde ogen, bijvoorbeeld één blauw oog en één groen oog. De medische naam hiervoor is heterochromia iridum. Het kan ook voorkomen dat je meerdere oogkleuren in één oog hebt, bijvoorbeeld een bruin oog met stukjes groen erin. Dat noemen we heterochromia iridis.
Beide afwijkingen komen weinig voor. Ze kunnen genetisch bepaald zijn, maar ze kunnen ook het gevolg zijn van een ontsteking of beschadiging van het oog die de pigmentaanmaak in de war schopt. De verschillende oogkleuren kunnen geen kwaad, maar natuurlijk kan een ontsteking of beschadiging wel andere nadelige gevolgen hebben.
Je oogkleur veranderen
Bij heel jonge kinderen kunnen de ogen nog op natuurlijke manier van kleur veranderen. Veel witte mensen met bruine ogen zijn bijvoorbeeld geboren met blauwe ogen. In de eerste maanden van het leven maakt het lichaam namelijk nog pigment aan. Pas wanneer er voldoende melanine is aangemaakt heeft een kind zijn ‘echte’ oogkleur waar die het de rest van zijn leven mee moet doen. Bij de meeste kinderen is dit na zes maanden.
Als je daarna nog van oogkleur wilt veranderen kan je een operatie ondergaan, maar die neemt veel risico’s met zich mee en wordt dus vaak afgeraden. Een veel veiligere optie is om gekleurde contactlenzen te dragen. Je kunt elke dag kleurlenzen met of zonder sterkte dragen die je een nieuwe, mooie, natuurlijke oogkleur geven. Maar je kunt voor een onnatuurlijke kleur kiezen, bijvoorbeeld voor een eng halloweenkostuum of een bijzondere fotoshoot.
Lenzen voor elke kleur ogen
Wat voor kleur ogen je ook hebt meegekregen van je (voor)ouders, het is belangrijk om goed voor je ogen te zorgen en je zicht scherp te houden. Contactlenzen kunnen daarbij helpen. Kies voor kleurlenzen als je de kleur van je ogen wilt veranderen, of draag ‘normale’ contactlenzen om je eigen prachtige oogkleur te laten zien!
Op basis van het advies van je optometrist kun je terecht in de webshop van 123 Lens voor de lenzen die perfect bij jouw ogen passen. Kijk maar eens rond.
