Wat betekent het om kleurenblind te zijn?

Kleurenblindheid is een misleidende naam. De meeste kleurenblinden kunnen namelijk gewoon nog kleur zien. Ze zien echter niet alle kleuren (meer) even goed. Ze halen bijvoorbeeld groen en bruin of blauw en paars door elkaar. Het kan ook voorkomen dat één kleurgroep in het zicht ontbreekt of dat één kleurgroep juist duidelijker waarneembaar is dan andere. Totale kleurenblindheid bestaat wel degelijk, maar is enorm zeldzaam.

Oorzaken van kleurenblindheid 

Kleurenblindheid – ook wel daltonisme genoemd – ontstaat namelijk door een fout in het proces waarmee licht door uw ogen en hersenen wordt verwerkt. Dit proces bestaat uit verschillende complexe stappen, uitgevoerd door gevoelige elementen zoals kegeltjes, staafjes en fotopigmenten in uw ogen. De fout kan op verschillende plekken zitten. Zo kan bijvoorbeeld één soort kegeltje in uw oog niet goed functioneren. De corresponderende kleurgroep – blauw, groen, of rood – is dan niet of beperkt waarneembaar.

Kleurenblindheid komt bij mannen veel vaker voor dan bij vrouwen. Eén op de twaalf mannen in Nederland ervaart een vorm van kleurenblindheid, terwijl slechts één op de tweehonderd Nederlandse vrouwen hetzelfde ervaart. Dat meldt het Oogfonds. Kleurenblindheid is vaak een erfelijke aandoening. Vaders kunnen dit aan hun zonen doorgeven, maar een grootvader kan het ook via zijn dochter doorgeven aan een kleinkind. In zeldzame gevallen kan een ongeluk of onderliggend lijden ook de oorzaak van kleurenblindheid zijn. De kans dat dit gebeurt is bij mannen en vrouwen gelijk.

Leven met kleurenblindheid

Er zijn dus best veel Nederlanders die door het leven gaan met een afwijkende waarneming van de kleuren om zich heen. Hoewel het leeuwendeel van deze mensen al sinds hun geboorte kleurenblind is, en dus niks anders gewend is, kan dit alsnog problemen opleveren.

Groente en fruit onderscheiden kan lastiger zijn voor iemand die kleurenblind is.

Onze wereld is namelijk niet ontworpen met kleurenblinden in het achterhoofd. Voor mensen met deze afwijking is het soms lastig om de juiste kleding te kopen, te zien of fruit rijp is of het kaartspel UNO te spelen. Dit zijn echter relatief onschuldige beperkingen. Het wordt gevaarlijker wanneer kleurenblinden verkeersborden of waarschuwingslichten niet goed kunnen interpreteren. Er zijn zelfs banen die voor kleurenblinden buiten bereik zijn, zoals politieagent, treinmachinist of piloot.

Gelukkig wordt er steeds vaker rekening gehouden met mensen die kleurenblind zijn. Belangrijke lichten en borden worden vaak voorzien van duidelijke vormen of geluiden. Ook veel digitale toepassingen en beeldschermen hebben een modus voor kleurenblinde gebruikers.

Genezing en hulp

Op dit moment is er nog geen effectieve manier om kleurenblindheid te genezen. Er zijn echter wel hulpmiddelen die het leven van kleurenblinden een stukje makkelijker kunnen maken. Zo zijn er innovatieve lenzen en brillen op de markt die claimen kleurenblindheid te corrigeren. De effectiviteit is niet gegarandeerd, maar voor sommige mensen schijnt het te werken. Dat blijkt wel uit de vele video’s die online te vinden zijn van ‘mensen die voor het eerst kleur zien’.

Daarnaast zijn er nog creatievere manieren om kleurenblindheid te bestrijden. Zo heeft de Noorse tech-activist Neil Harbisson een antenne in zijn eigen hoofd geïnstalleerd. Neil heeft een zeldzame vorm van kleurenblindheid, waardoor hij alleen maar grijstinten ziet. Dankzij de geavanceerde antenne in zijn hoofd worden kleuren omgezet in prikkels. Hij ziet de kleuren misschien niet, maar hij ervaart ze wel. Voor de duidelijkheid: deze technologie is nog niet verkrijgbaar voor consumenten.

Bent u kleurenblind? 

Even een filosofische vraag: hoe weten we zeker dat uw blauw hetzelfde is als mijn blauw? We hebben allebei geleerd dat de lucht blauw is, maar wat nou als ik de lucht eigenlijk als rood waarneem? Ik zou leren dat de rode kleur ‘blauw’ heet en we zouden er nooit achter komen dat onze werelden er compleet anders uitzien.

Het is misschien wat vergezocht. We kunnen er vrij zeker van zijn dat uw en mijn blauw hetzelfde zijn. Dit gedachte-experiment illustreert echter hoe het kan dat sommige mensen er pas later achter komen dat ze kleurenblind zijn. Zeker wanneer ze slechts een lichte afwijking hebben. Hoe kunt u nu zeker weten dat u niet kleurenblind bent?

De Ishihara test

Het internet staat vol met allerlei tests en experimenten om uw ogen mee te testen. Sommige zijn betrouwbaarder dan anderen. Een test die u misschien wel eens bent tegengekomen, is de Ishihara test. Bij deze test kijkt u naar een paar gekleurde platen waar cijfers in zijn afgebeeld. Voor mensen met volledig zicht moeten de cijfers vrij makkelijk te zien zijn. Kleurenblinden zullen hier een stuk meer moeite mee hebben, omdat de verschillende kleuren van de bolletjes lastig te onderscheiden zijn. Zij zien geen (of andere) cijfers.

Hieronder staan 2 Ishihara platen afgebeeld. De complete test bestaat uit een stuk meer platen. Kunt u zien welke cijfers op deze platen staan?

Als het goed is, ziet u links een 6 en rechts een 74. Wanneer u (beperkt) kleurenblind zou zijn, zou u links geen getal zien en rechts een 21.

Laten we over één ding heel duidelijk zijn: een test op het internet of in een magazine kan geen uitsluitsel geven. Wilt u zeker weten of u kleurenblind bent en wat de gevolgen voor u kunnen zijn? Laat uw ogen dan testen door een specialist. Die kan een Ishihara test gebruiken, maar er zijn ook andere soorten testen om de verschillende vormen van kleurenblindheid te diagnosticeren.